با کوتاه‌ترشدن روزها و سردترشدن هوا، تعداد افرادی که خارج از مسیر کار و خانۀ خود رانندگی میکنند، کاهش می‌یابد. این شرایط به این معناست که خودروها اغلب زمان زیادی را در پارکینگ‌های سرد یا در زیر برف و هوای یخ‌زده بدون محافظت مناسب قرار می‌گیرند.
هرچند خودروهای مدرن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند در برابر شرایط سخت آب‌وهوایی و فرسایش مقاومت کنند؛ اما همچنان دربرابر دمای بسیار سرد، یخزدگی مایعات و عادات نادرست رانندگی آسیب‌پذیر هستند. یکی از حساس‌ترین بخش‌های خودرو، گیربکس است که تحت تأثیر سرما میتواند دچار مشکلات مختلفی شود.
در این مقاله به بررسی رایج‌ترین مشکلات گیربکس در هوای سرد و روش‌های جلوگیری از آن‌ها می‌پردازیم تا بتوانید از خودرو خود در برابر آسیب‌های زمستانی محافظت کنید؛ پس تا انتها با ما همراه باشید.
بررسی مشکلات رایج گیربکس در هوای سرد
گیربکس یا همان transmission (سیستم انتقال قدرت)، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش‌های هر خودرو است که در فصل زمستان ممکن است تحت تأثیر دماهای پایین و شرایط محیطی سخت قرار بگیرد. تغییرات شدید دما، افزایش رطوبت و یخزدگی می‌توانند مشکلات جدی را برای گیربکس ایجاد کنند. در ادامه به مهم‌ترین مشکلات گیربکس در هوای سرد می‌پردازیم:
غلیظ شدن روغن گیربکس
از مهم‌ترین مشکلات گیربکس در هوای سرد میتوان به سفتشدن واسکازین اشاره کرد. در هوای سرد، روغن گیربکس میتواند غلیظ‌تر شود و جریان روان خود را از دست بدهد. این تغییر ویسکوزیته باعث میشود که روغن نتواند به‌درستی بخش‌های داخلی گیربکس را روانکاری کند که نتیجۀ آن فرسودگی زودرس قطعات داخلی و مشکلات در تعویض دنده‌ها خواهد بود. به‌دلیل نیاز به روانکاری مناسب، استفاده از روغنهای سنتتیک که در دماهای پایین خاصیت روانکاری بهتری دارند، توصیه میشود.
انقباض قطعات فلزی
در دماهای پایین، قطعات فلزی گیربکس به‌طور طبیعی منقبض می‌شوند که ممکن است باعث ایجاد فاصله‌های کوچک بین قطعات مختلف شود. این فاصله‌ها ممکن است منجر به شل‌شدن برخی قطعات، ایجاد نشتی در سیستم و فرسودگی سریع‌تر بخش‌های داخلی شود. همچنین، این انقباضات ممکن است به ورود آب به داخل گیربکس منجر شود و درنتیجه، یخزدگی و آسیب به گیربکس در فصل زمستان رخ بدهد.
مشکلات در تعویض دنده
هوای سرد میتواند باعث سخت‌شدن تعویض دنده‌ها شود. وقتی گیربکس سخت‌تر کار کند و نقاط تعویض دنده به تأخیر بیفتند، فشار بیشتری بر بخش‌های مختلف گیربکس وارد میشود. این مشکلات، چه در گیربکس‌های دستی و چه در گیربکس‌های اتوماتیک، می‌توانند به افزایش فرسودگی و شکست احتمالی سیستم در آینده منجر شوند.
تأخیر در عملکرد اوردرایو
در دماهای پایین، کامپیوتر گیربکس معمولاً اوردرایو را تا رسیدن گیربکس به دمای مناسب به تأخیر می‌اندازد. اوردرایو نقشی کلیدی در کاهش تعداد دورهای موتور و افزایش راحتی و صداگیری خودرو دارد. این تأخیر نهتنها بر کیفیت رانندگی تأثیر می‌گذارد، بلکه فشار بیشتری نیز بر چرخ‌دنده‌های گیربکس وارد میکند؛
ورود آب به گیربکس
آسیب به گیربکس در فصل زمستان به‌دلیل ورود آب به گیربکس، به‌ویژه در دماهای پایین موضوعی رایج است. گیربکسها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ورود آب جلوگیری کنند؛ اما انقباض قطعات در سرما یا دیگر نقاط نفوذ ممکن است به آب اجازه ورود دهد. درصورتی‌که این آب یخ بزند، میتواند منجر به ترک‌خوردگی بدنه گیربکس، آسیب به قطعات داخلی و خرابی دریچه‌های مختلف شود. حتی چند سی‌سی آب میتواند به‌مرورزمان خسارات جدی به گیربکس وارد کند و تعمیرات پرهزینه‌ای را به‌دنبال داشته باشد.
انواع آسیب به گیربکس در فصل زمستان هرچند در ابتدا ممکن است کوچک به نظر برسند؛ اما در صورت رسیدگی‌نکردن می‌توانند به خرابی کامل گیربکس منجر شوند که هزینه و زمان زیادی برای تعمیر یا تعویض آن نیاز است. توجه به این موارد در هوای سرد میتواند از آسیب‌های جدی و هزینه‌های سنگین جلوگیری کند.
علائم خرابی گیربکس در سرما
علائم خرابی و مشکلات گیربکس در هوای سرد ممکن است به‌علت شرایط محیطی و نحوه رانندگی در دماهای پایین تشدید شوند. در ادامه برخی از علائم و رفتارهایی را که نشان‌دهنده مشکل و خرابی گیربکس در سرما هستند، بررسی می‌کنیم:
- تأخیر در تعویض دنده: یکی از نشانه‌های رایج خرابی گیربکس در هوای سرد، تاأخیر در تعویض دنده‌ها است. گیربکس‌هایی که تحت کنترل سیستم‌های کامپیوتری قرار دارند برای انطباق با شرایط مختلف طراحی شده‌اند. اگر گیربکس به‌درستی عمل نکند و بین تغییر دنده‌ها تأخیر ایجاد شود، نشان‌دهنده این است که توانایی سیستم برای انطباق با سرما و شرایط محیطی به پایان رسیده است. در این شرایط، معمولاً دنده‌ها به‌سختی تعویض می‌شوند یا سرعت تغییرات دنده پایین میآید؛
- مشکل در شروع حرکت: در هوای سرد، برای رانندگی به‌خصوص در اولین کیلومترهای مسیر، بهتر است آهسته حرکت کنید تا گیربکس و موتور خودرو به دمای مناسب برسند. درغیراین‌صورت ممکن است با مشکلاتی در شروع حرکت مواجه شوید که میتواند نشانه‌ای از عملکرد ضعیف گیربکس در هوای سرد و آسیب به گیربکس در فصل زمستان باشد؛
- مشکلات ناشی از درجا کارکردن زیاد: یکی دیگر از علائم خرابی گیربکس در هوای سرد، زمانی اتفاق می‌افتد که خودرو مدت طولانی در حالت درجا کار کند. گیربکس‌های اتوماتیک در این حالت روانکاری قطعات داخلی را به‌خصوص زمانی که خودرو در حالت پارک قرار دارد، انجام نمی‌دهند. این امر باعث میشود که قطعات داخلی گیربکس در هوای سرد بدون روانکاری کافی به چرخش درآیند و آسیب ببینند؛
- افزایش فشار ناشی از تغییرات مکرر دنده: اگر خودرو در برف گیر کرده باشد، تعویض مکرر دنده بین حالت پارک، دنده عقب و دنده جلو برای رهایی از برف میتواند فشار زیادی بر گیربکس وارد کند. این امر به خصوص زمانی مشکل‌ساز است که گیربکس سرد باشد و واسکازین آن به‌درستی روانکاری انجام ندهد. درنتیجه، تعویض مکرر دنده در این شرایط به فرسودگی سریع‌تر قطعات داخلی گیربکس منجر میشود.
نکات پیشگیری از مشکلات گیربکس در زمستان
برای جلوگیری از بروز مشکلات و آسیب به گیربکس در فصل زمستان و حفظ عملکرد بهینه آن، رعایت چند نکته ضروری است. ابتدا، لازم است که پیشاز حرکت در هوای سرد به خودرو اجازه دهید تا گرم شود. حرکت سریع در هوای سرد فشار زیادی بر موتور و گیربکس وارد میکند. گیربکس‌های مدرن از اطلاعات حسگرها و سیستم‌های کامپیوتری استفاده میکنند که دمای فعلی موتور و گیربکس را پایش میکنند. اگر موتور سرد باشد، سیستم کامپیوتری این دما را روی گیربکس نیز اعمال میکند و عملکرد گیربکس را تغییر میدهد تا دما به سطح مناسب برسد. گرمکردن خودرو پیشاز شروع به حرکت، باعث میشود که این فشار اضافی کاهش یابد و گیربکس با سرعت بیشتری به دمای عملیاتی خود برسد.
از دیگر نکات مهم در نگهداری گیربکس در فصل زمستان، بررسی و تعویض روغن آن است. با کاهش دما، روغن گیربکس به‌دلیل افزایش ویسکوزیته غلیظ‌تر میشود. این امر میتواند باعث کاهش روانکاری قطعات گیربکس شود و به‌مرورزمان، مشکلاتی را در عملکرد آن ایجاد کند. با بررسی دورهای سطح و کیفیت روغن گیربکس و تعویض آن در صورت نیاز می‌توانید اطمینان حاصل کنید که مایعات به‌درستی قطعات داخلی گیربکس را در زمستان روانکاری میکنند.
نکته دیگر، توجه به وضعیت مهروموم‌ها و اتصالات گیربکس است. زمستان ممکن است به‌دلیل دمای پایین و رطوبت بالا به این قطعات آسیب بزند و منجر به نشتی شود. جاده‌های پوشیده از برف و یخ معمولاً دارای نمک و آلودگی‌هایی هستند که در تماس با زیر خودرو می‌توانند به مهروموم‌ها، واشرها و اتصالات گیربکس آسیب بزنند. بررسی و ترمیم این قطعات در زمستان به افزایش عمر گیربکس و جلوگیری از بروز مشکلات جدی و آسیب به گیربکس در فصل زمستان کمک میکند.
درنهایت با رعایت این نکات و آگاهی از تأثیر هوای سرد بر عملکرد گیربکس می‌توانید از تعمیرات پرهزینه جلوگیری کنید و گیربکس خود را در وضعیت مناسبی برای مواجهه با سرمای زمستان نگه دارید.
چرا گیربکس با افت دما خوب کار نمی‌کند؟
گیربکس به‌دلیل ساختار پیچیده‌ای که دارد به دما حساس است و با افت دما ممکن است عملکرد آن دچار مشکلاتی شود. این سیستم که از هیدرولیک، چرخدندهها و روغن تشکیل شده است، شامل بیش‌از ۸۰۰ قطعه است که با هماهنگی کامل عمل میکنند تا دور موتور را در محدوده مناسبی از نظر دور در دقیقه (RPM) نگه دارند و تغییرات دنده را به‌نرمی انجام دهند. در دماهای پایین، این هماهنگی به‌دلیل تغییر در خواص مکانیکی و فیزیکی قطعات گیربکس مختل میشود.
با افت دما، روغن گیربکس به‌دلیل افزایش ویسکوزیته غلیظ‌تر میشود. این افزایش غلظت باعث میشود که روغن نتواند به‌خوبی در سیستم جریان یابد و قطعات مختلف را روانکاری کند. ازآنجاکه روغن گیربکس برای روانکاری و عملکرد صحیح قطعات حیاتی است، کمبود روانکاری منجر به سایش و خرابی زودرس قطعات میشود.
علاوه‌براین در دماهای پایین، چرخدندهها ممکن است به‌دلیل رطوبت موجود منجمد شوند و درنتیجه در تغییر دنده‌ها تأخیر ایجاد کنند یا گیر کنند. همچنین، افت دما باعث انقباض طبیعی قطعات فلزی گیربکس میشود. این انقباضات ممکن است موجب شل‌شدن اتصالات و مهروموم‌ها و درنتیجه نشت روغن شوند. حتی وجود مقدار کمی آب در سیستم گیربکس میتواند با یخزدگی و ایجاد زنگ‌زدگی به قطعات داخلی گیربکس آسیب جدی وارد کند.
در موارد شدیدتر، انواع آسیب به گیربکس در فصل زمستان می‌توانند به دشواری در تعویض دنده، تأخیر در تغییرات دنده و درنهایت خرابی کامل گیربکس منجر شوند که نهتنها پرهزینه است، بلکه در هنگام رانندگی نیز میتواند خطرات جدی ایجاد کند.
سوالات متداول
چرا نگهداری خودرو در یک پارکینگ گرم یا فضای سرپوشیده در زمستان توصیه میشود؟
نگهداری خودرو در پارکینگ کنترلشده دما یا فضای سرپوشیده باعث میشود که خودرو در دماهای پایین از یخزدگی و تغییرات شدید حرارتی در امان بماند. این فضاهای گرم نیازی به دمای خیلی بالا ندارند. کافی است دما بهحدی باشد که از سفتشدن مایعات و روغنهای داخل قطعات خودرو و جمعشدگی قطعات جلوگیری کند. دمای بالاتر از صفر درجه سانتیگراد بهطورکلی مناسب است. حتی اگر پارکینگ در دسترس نباشد، پارک در فضای سرپوشیده میتواند خودرو را از سرما و باد محافظت و از تجمع یخ و برف روی آن جلوگیری کند. این کار نهتنها به حفظ عملکرد خودرو کمک میکند، بلکه کار شما را در صبحهای زمستانی راحتتر میکند؛ چون نیاز به پاککردن یخ و برف از روی خودرو نخواهید داشت.
چگونه یک گرمکن موتور میتواند به عملکرد بهتر خودرو در هوای سرد کمک کند؟
استفاده از گرمکن موتور گزینه مناسبی برای مناطقی است که دمای هوا در زمستان بهشدت پایین میآید. این دستگاه که به یک پریز برق متصل میشود، موتور را پیشاز شروع رانندگی گرم میکند. میتوان از یک تایمر برای شروع کار گرمکن چند ساعت قبل از زمان خروج استفاده کرد که این کار علاوهبر صرفهجویی در مصرف انرژی، باعث کاهش فرسایش قطعات موتور و گیربکس میشود. گرمکردن موتور پیشاز حرکت، استهلاک خودرو را کاهش میدهد و باعث میشود خودرو در سرمای زمستان با شرایط بهتری کار کند و احتمال آسیب به گیربکس در فصل زمستان کاهش یابد.
چرا استفاده از روغن گیربکس سنتتیک در هوای سرد توصیه میشود؟
روغنهای سنتتیک در هوای سرد عملکرد بهتری دارند و ویژگیهای خود را در دماهای پایین حفظ میکنند. این نوع روغن در سرما زیاد غلیظ نمیشود که این موضوع باعث روانکاری بهتر قطعات گیربکس میشود و از آسیب به گیربکس در فصل زمستان بهشدت میکاهد. لازم است که روغن سنتتیک مطابق با نیازهای خودرو انتخاب شود؛ زیرا تمام گیربکسها با روغنهای سنتتیک سازگار نیستند. در خودروهای جدید، استفاده از روغن سنتتیک بهعنوان استاندارد توصیه شده است. علاوهبر مدیریت دما، روغن سنتتیک به کاهش اکسیداسیون و جلوگیری از فرسایش چرخدندهها نیز کمک میکند.
سخن پایانی
مشکلات گیربکس در هوای سرد به‌طور معمول در فصل زمستان اتفاق می‌افتد و گیربکس خودرو به‌دلیل شرایط سخت محیطی در معرض آسیب‌های مختلفی قرار می‌گیرد. مشکلاتی نظیر تأخیر در تعویض دنده، گیرکردن چرخدندهها و نشتی مایعات از جمله نشانه‌های آسیب به گیربکس در فصل زمستان هستند که در صورت بی‌توجهی می‌توانند منجر به خرابی کامل و نیاز به تعمیرات پرهزینه شوند. برای جلوگیری از آسیب به گیربکس در فصل زمستان، نگهداری مناسب خودرو در دمای بالای صفر، استفاده از روغنهای سنتتیک و بررسی منظم وضعیت مهروموم‌ها و اتصالات توصیه میشود. همچنین گرمکردن خودرو پیشاز حرکت میتواند به جلوگیری از فرسودگی و خرابی‌های ناشی از سرما کمک کند.
منابع:
